Hucurât Suresi 1. Ayet

“Geçmeyin” şeklindeki tercüme, aslında geçişli olan lâ tükaddi­mû fiilinin nâdiren geçişsiz de olabileceği ve burada bu ikinci kullanımıyla yer aldığı yorumuna dayanmaktadır (bk. Şevkânî, V, 68). Bazı kıraatlerde bu kelime, “geçmeyin” anlamında lâ tekaddemû şeklinde de okunmuştur. Ancak kelimenin geçişli okunuşuna dayanan diğer yorumları da kapsayacak şekilde bunu “geçmeyin (başkalarını da geçirmeyin)” şeklinde anlamak yerinde olacaktır. Bu yasaklamaya göre mümin, gerek hüküm, karar ve tercihlerinde ve gerekse davranışlarında Allah ve resulünün önüne geçmemekle yükümlü kılınmaktadır. Yalnızca “Allah’ın...” demek yeterli olacağı halde resulün de zikredilmesi, onun dinin tebliği yanında dini açıklama, uygulama ve ilâhî bildirime dayalı olarak tamamlamadaki önemli rolüne işaret edilmekte; resule itaatin de dolaylı olarak Allah’a itaat mânasına geldiği gerçeğinin altı çizilmektedir. Hz. Peygamber zamanında, onun yanında bulunan müminler, hem irade ve kararda hem de fiil ve davranışta onun önüne geçmemek, onu beklemek, gözetmek, peşinden gitmek, izni ile hareket etmek durumundadırlar. Onun bulunmadığı yer ve zamanlarda “öne geçmemek ve geçirmemek”, dine aykırı bir karar vermemek, bir şey yapmamak mânasına gelmektedir. “Allah ve resulünün önüne geçirmemek” de, önemi ve değeri ne olursa olsun –kişinin kendi nefsi dahil– hiçbir kimsenin irade ve rızasını, Allah ve resulünün irade ve rızasının önüne geçirmeme, onu buna tercih etmeme, önceliği ilâhî irade ve rızaya verme anlamına gelmektedir.

Bu buyruk Ahzâb 33:36’da belirtildiği gibi Yüce Allah’ın ve [rasûlüllâh]’ın hükmünün ötesinde alternatif aramamak gerektiği hükmünü içermektedir.  

[569] Hucürât sûresi hakkında genel bilgi için bk. Bayraklı, KUR’ÂN TEFSÎRİ, XVIII, 155.[570] Allah ve Peygambersinin önüne geçmemek hakkında geniş bilgi için bk. Bayraklı, KUR’ÂN TEFSÎRİ, XVIII, 157-160.  

1- Bu bir deyimdir. “El” ve “elin arası”; gücü, imkânı, bilgiyi, iradeyi ifade etmektedir. Bu deyimle kast edilen şudur: Kendi görüş ve düşüncenizi vahyin önüne geçirmeyin. Kendi düşüncenizi vahiymiş gibi öne sürmeyin. Allah'ın vahyini kendinize malzeme yapmayın.  

Toplumsal değerler diyebileceğimiz İslâmî edeb ve terbiye kurallarından üstün medeni esaslar-dan bahseden sûre erdemli toplumun temelini atar. Gıybet, kusur araştırmak, sûizan gibi şeylerden uzaklaş-tırıp güzel ahlâka davet eder ve gerçek mü’minliğin şartları olan iman, ihlas, cihad ve salih amel anlatılarak sûre son bulur.  

1.Bu ayeti kerimenin iniş sebebi hakkında değişik rivayetler nakledilmiştir. İbnu Münzir`in Hasanı Basri`den rivayet ettiğine göre Müslümanlar bir kurban bayramında Resulullah (a.s.)`tan önce kurbanlarını kestiler. Resulullah (a.s.) da yeniden kurban kesmelerini emretti. Bu ayeti kerime de bu olayla ilgili olarak indirildi.Taberani`nin el-Mu`cemu`l-Evsat`ta Hz. Aişe (r.a.)`den rivayet ettiğine göre bazı kimseler Ramazan ayı girmeden oruca başlıyor böylece Resulullah (a.s.)`tan önce oruç tutuyorlardı. Bu ayeti kerime de onunla ilgili olarak indirildi.  

 Âyette belirtilen, önüne geçmeme hususu, söylenen söz, yapılan iş ve çıkarılan hükümlerde, Hz. Peygamber’e aykırı davranmama, edebi koruma ve O’na uyma şeklinde yorumlanmıştır.  

[1] Medine'de nâzil olmuş 18 âyettir.  

(Medine’de nazil olmuştur ve 18 ayettir. Bu surede müminlere, Peygamber’e ve birbirlerine karşı nasıl davranacaklarına dair bazı görgü kuralları öğretilmektedir. Adını, dördüncü ayetteki “odalar” anlamına gelen “hucurât” kelimesinden almıştır.)  

Hicretin dokuzuncu yılında, Mücâdele sûresinden sonra indirilmiştir. Adını, “odaların arkasından Peygambere seslenmenin” nezaket kurallarına aykırı olduğunun vurgulandığı dördüncü ayette geçen “hucurât: odalar” kelimesinden almıştır. 18 ayettir.  

1 Takdim: Bir şeyi diğerinin üzerine geçirmek demektir. Burada (لَا تُقَدِّمُوا) fiilinin mef'ul-i bih’i yoktur. Onun için bunda iki vecih vardır. Birisi; Allah’ın ve Rasulü’nün önünde takdîm denilen fiili asla yapmayın, şunu veya bunu öne geçirmek diye düşünmek şöyle dursun öne geçirmek adı verilebilecek hiç bir fiil yapmayın demektir. İkincisi de mef’ul’ün hazfedilmiş olmasıdır ki bu hazf, hangi mef'ul takdir edilse tercihsiz bir şekilde onu tercih etmek için yapılır. Hiç bir şeyi, hiç bir emri, ne kendinizi, ne başkasını asla takdim etmeyin demektir. Evvelkisi fiili nehyetmek itibariyle makamın hakkına daha uygun, ikincisi ise kullanılması daha çok ve umumda daha sarih olmak itibariyle daha zahir görülmüştür. (Elmalılı) Yani, beşerî fikir / düşüncelere aşırı değer yükleyerek onları Allah ve Rasûlü’nün dininin önüne geçirmeyin. Allah ve Rasulü nün emir ve hükmünü gözetmeden hiç bir işi kestirip atmayın, Kitap ve Sünnetin ahkâmını nazar-ı itibara almaksızın işgüzarlık yaparak bir işi veya bir fikri öne geçirmeyin.2 Bu âyet; a- Benî Temîm kabîlesinden gelen heyete reis tayini hakkında Hz. Ebû Bekir’le, Hz. Ömer’in Efendimiz (s.a.v)’in huzurunda tartışmaları hakkında, (Abdullah b. Zübeyr’den: “Benî Temîm’den Rasulullah’a bir heyet gelmişti. Hz. Ebu Bekir Ka'ka' b. Ma'bed’i onlara emîr yap dedi, Hz. Ömer de Akra' b. Hâbis’i emîr yap dedi. Ebû Bekir: sırf bana muhalefet etmek istedin dedi, Ömer de: hayır sana muhalefet etmek istemedim dedi ve yüksek sesle münakaşa ettiler”.) (Buharî) b- Bazı kimselerin Kurban Bayramı günü Rasûlullah’tan önce kurban kesmeleri, Peygamberimiz (s.a.v)’in de onlara yeniden kurban kesmelerini emretmesi, (Hasen) c- Bazılarının, “şunun hakkında şöyle âyet inse şöyle şöyle olurdu” diye kendi kendilerine akıl yürütmeleri üzerine, indirildi.  

[4629] Veya ikinci bir tümleç takdiriyle: “Allah’ın ve Elçi’sinin görüşlerinin önüne (kendi görüşlerinizi) geçirmeyin” (Krş: 33:36). Yani, konumunuzu bilin. Elçi ile birlikte Allah’ın zikredilmesini Elçi’ye itaatin Allah’a itaat olduğunu söyleyen âyetin ışığında anlamak gerekir. Fakat Allah ile Elçi’nin vav ile bağlanmasındaki incelik de unutulmamalıdır: İki isim vav ile bağlanırsa bu ikisi arasındaki mahiyet ve cevher farkına, fâ ile bağlanırsa cevher birliğine rağmen nitelik ve araz farkına delâlet eder. En sahih rivayete göre, Ebu Bekir ile Ömer Hz. Rasûl’ün önünde tartışmışlar ve seslerini yükseltmişler, âyet bunun üzerine nazil olmuştur.  

Mümin, karşı karşıya kaldığı meselelerde Allah’ın ve Elçisinin bir hükmünün bulunup bulunmadığını araştırmak ve ona uymakla yükümlüdür. Diğer taraftan Hz. Peygamberin çağdaşlarının, onunla konuşurken seslerini ayarlamaları, ancak duyuracak kadar bir tonla konuşmaları istenmektedir. Daha sonra gelen müminler ise bu saygıyı onun hadis-i şeriflerine karşı göstermelidirler. Bu saygı hem sükûnetle dinleme, hem de gereklerini uygulama tarzında olmalıdır.  

Onlardan önce konuşmağa, bir iş hakkında hüküm belirtmeğe kalkmayın.  

[1] Resul (رسول), "gönderilen"demektir. Bir bilgiyi iletmek için gönderilen elçiye resul dendiği gibi onunla gönderilen bilgiye de resul denir (Müfredat). Kur'an'daki resul kelimeleri ya elçi ya da Allah'ın Kitabı anlamındadır. Elçi ölümlü, Kitap kalıcıdır. Uhud savaşında Nebîmiz'in öldüğüne dair haberlerin yayılması üzerine Allah Teâlâ şöyle demiştir: "Muhammed sadece elçidir. Ondan önce de elçiler geldi. O ölse veya öldürülse, gerisin geri mi döneceksiniz?" (Al-i İmran 3:144) Aramızda sürekli kalacak olan resul, Kur'an olduğu için bu âyette kelimeye başka anlam verilemez. [2] Bunu açıklayan ayet şudur: Allah, yani (O'nun sözlerini size taşıyan) Kıtabı bir işi kesinleştirdiğinde inanıp güvenmiş bir erkeğin ve kadının, kendi işlerinden dolayı seçme hakkı kalmaz. Kim, Allah'a yani (size O'nun sözlerini taşıyan) Kıtabına baş kaldırırsa açık bir şekilde sapmış olur. (Ahzab 33:36)  

4919 Several shades of meaning are implied: (1) do not make yourselves conspicuous in word or deed when in the presence of Allah (e.g. in a Mosque, or at Prayers or religious assemblies); (2) do not anticipate in word or deed what your Leader (Allah's Messenger) may say or do; (3) do not be impatient, trying to hasten things before the time is ripe, of which the best Judge is Allah, Who speaks through His Messenger. Be reverent in all things, as in the presence of Allah: for He hears and sees all things. (4) Look to the Qur'an and the Sunnah of the Prophet (peace be on him) for guidance and let nothing else take precedence over them. (R).