Necm Suresi 1. Ayet

Sûreye, Kur’an’ın önemli hususlara dikkat çekerken kullandığı bir üslûp olan kasem (yemin) ifadesiyle başlanmakta, Hz. Peygamber ve Kur’an hakkındaki asılsız isnatlar kesin bir dille reddedilmekte, onun yolunu şaşırmış bir insan olmadığı gibi kişisel ihtiraslarıyla da hareket etmediği, vahyin ve aklın icaplarından sapmadığı belirtilmektedir. Bu özlü anlatımla, onun içten veya dıştan gelebilecek olumsuz etkilere karşı ilâhî koruma altında bulunduğu gerçeği pekiştirilmektedir. Âyette “bu arkadaşınız” anlamındaki sâhibüküm tamlamasının kullanılmış olması, muhatapların Hz. Peygamber’i yakından tanıdıklarını (Şevkânî, V, 122), yıllar yılı onun ne kadar erdemli, mâkul düşünen ve ölçülü hareket eden bir insan olduğunu gözleriyle gördüklerini hatırlatması açısından oldukça mânidardır. Zira sâhib kelimesi daha çok, uzun süre birlikte olmuş kişiler hakkında kullanılır; dilimizdeki “sohbet” kelimesi de aynı kökten türetilmiştir (Allah’ın yemin etmesi ve Kur’an’da yer alan kasemler konusunda genel bilgi ve değerlendirme için bk. Zâriyât 51:1-6). İlk âyette yüce Allah necm üzerine yemin etmiştir. Meâlde “yıldız” şeklinde çevrilen necm kelimesinin sözlük anlamları, Kur’an’daki kullanımları ve bağlamı dikkate alınarak bu kelime için değişik yorumlar yapılmıştır. Bunları şöyle özetlemek mümkündür: a) Belirli bir yıldızla sınırlı olmaksızın, yıldız olarak nitelenebilecek gök cisimleri. b) Süreyya (Ülker) yıldızı: Araplar necm kelimesini daha çok bu anlamda kullanırlardı. c) Zühre yıldızı: Bazı Arap kabileleri bu yıldıza taparlardı. d) 49. âyette geçen Şi‘râ yıldızı. e) Hz. Muhammed: Kelime burada mecaz anlamında kullanılmıştır. f) Kur’an-ı Kerîm veya o ana kadar inmiş olan kısmı: Ara ara, parça parça verilen şeyin her defasında verilen miktarına necm denir; dolayısıyla burada Kur’an’ın tedrîcî olarak, parça parça indirilme özelliğine işaret edilmiş veya Kur’an’ın o ana kadar gelen kısmı kastedilmiş olabilir. g) Gövdesi olmayan bitkiler: Rahmân sûresinin 6. âyetinde kelime bu mânada kullanılmıştır. Âyette geçen hevâ fiili “inme, meyletme, düşme, yukarıya yükselme” mânalarına gelir; belirtilen yorumlarda, daha çok “inme” anlamı esas alınmıştır. Meselâ “necm” yıldız olarak kabul edilince âyette, belirtilen yıldızın veya genel olarak yıldızların ufuktan inişinin, düşüşünün kastedildiği yorumu yapılmıştır, ki böylece gök cisimlerinin sukut (kütle çekimi, gravitation) kanununa tâbi olduklarına dikkat çekilmiş olmalıdır; ancak yıldız için bu fiilin hem doğmayı hem batmayı ifade etmesi mümkündür. Öte yandan, bu ifadeyle yıldızların kıyamet gününde sönüşüne veya dağılışına işaret edildiği kanaatini taşıyan müfessirler de vardır. Burada Kur’an’ın veya o ana kadar gelmiş kısmının kastedildiği düşünüldüğünde de, vahyin inmesi esnasında tecelli eden ilâhî irade ve olağan üstülükler üzerine yemin edildiği söylenebilir. Yine, Hz. Muhammed’in kastedilmiş olabileceği yorumunda, onun mi‘racdan inmesi veya mekânın üstüne (fizik ötesi âleme) yükselmesi açıklamaları yapılmıştır. Necm kelimesinin “gövdesiz bitki” mânası esas alındığında ise bu fiille birlikte kullanılması, otların yükselip yere yatmasına yani baharın iyice belirgin hale geldiği döneme işaret şeklinde açıklanmıştır (Taberî, XXVII, 40-41; Beyzâvî, VI, 98-99; Şevkânî, V, 122; Elmalılı; VII, 4569-4570).

[589] Necm sûresi hakkında genel bilgi için bk. Bayraklı, KUR’ÂN TEFSÎRİ, XVIII, 351.  

[Not: Necm: Bir konuyla ilgili inen toplu Kur’an ayetleri faslına; veya, yaratılış ve imtihan gayelerini açıklamak üzereçıkıp zuhur eden “Din Yıldızına” denir. “İza hevâ” kelimelerine “Battığı zaman” yerine; “Doğup aydınlattığı zaman” manası daha uygun düşmektedir. Burada zikredilen Necm; Hz. Peygamber Efendimizin zuhuruna ve tarihi medeniyet-Mehdiyet inkılâbına da işaret olabilir.]  

Yıldızdan maksat Kur’ân'dır. Nücumen, yani âyet âyet indiği için bu adla anılmıştır. Bu tefsiri Dahhak, Mücahid ve Kelbi kabul eder. Arapça'da tencim, ayırmak anlamınadır, müneccem, ayrılmış demektir. Burdaki yıldız, ülker yıldızıdır diyenler de vardır. İbn-i Abbas buna zahib olmuştur. Hasen'e göre doğrudan doğruya yıldız anlamınadır. "İnerken" den murat, kıyamet günü, yıldızın yere düşmesidir diyenler de vardır.  

Peygamberlik, ölümden sonraki hayat ve hesaba inanma konularından bahsederek Mirac’taki enteresan manzaraları anlatıp putlar ve meleklere ibadetin şirk olduğunu vurgular. Kıyamette adil hesaplaş-manın olacağından bahsedip herkese yaptığının karşılığı verileceği anlatılır. Yaratma ve öldürmede Allah’ın yüce kudretini anlatarak Âd, Semûd, Nuh, Lut gibi azgın kavimlerin sonlarından bahsederek sûre son bulur.  

bk. et-Tefsîru’l-Kebir, 28:277-280.  

(*) Veya bitki kuruyup yere düştüğü zamana… Yıldızlarda, bitkilerin ölüp tekrar yeşermesinde, vahye bir delil vardır. Evet, vahye zarar vermemeleri için, şeytanları taşlamak üzere düşürülen yıldız, vahyin bir işaretidir. Ve yeryüzünü bitkilerle süsleyen rahmet, vahyin gönderilmesine sebeptir.  

[1] Mekke'de nâzil olmuş (62) âyettir.[2] Veya tulü' vaktindeki.[3] Ülker yıldızı veya sabit yıldızlar veya zühre veya nüzul eden Kur'an yıldızı veya yeryüzündeki ot.  

(Mekke’de nazil olmuştur ve 62 ayettir. Yıldız anlamına gelen, surenin ilk ayetindeki “necm” kelimesinden bu adı almıştır.)  

Mekke döneminin beşinci yılında, İhlâs sûresinden sonra indirilmiştir. Adını, ilk ayetindeki ‘necm’ kelimesinden almıştır. Bu kelime Kur’an’da kimi yerlerde ‘gökteki yıldız’ (16. Nahl: 12, 16; 22. Hac 18; 37. Saffat 88), kimi ayetlerde ‘Hz. Peygamber’e inen Kur’an-ı Kerim’in her bir birimi’ (53. Necm: 1; 56. Vakıa: 75) ve Rahman sûresinde de ‘gövdesiz bitki’ yani ‘ot’ (55. Rahman: 6) anlamlarına kullanılmaktadır. 62 ayettir.  

1 Necm: Arapçada yıldız, köksüz ot, çemen, parça parça verilen bir şeyin her bir kısmı, (Süreyya) Ülker Yıldızı anlamlarına gelir. Necm kelimesiyle mecâzen; Kur’an’ın indirilen miktarı veya Peygamberimiz de kastedilmiş olabilir. Nitekim İmam Cafer Sadık: “(النَّجْم)’den kasıt Peygamber (s.a.v), (هَوٰى)’dan kasıt ise Hz. Peygamber (s.a.v)’in mi'rac’dan inmesi yahut mekânsız aleme yükselmesi demektir” demiştir. Necm’le ilgili seleften gelen o kadar çok rivayet vardır ki aralarını telif etmek oldukça zordur. Ayrıca yeni yetmelerden Kur’an’a canlarının istediği gibi anlam verenler de işi; neredeyse vahyin indiği yere, Cebrail’e ve vahyi alan nebiye şahitmişçesine uydurma noktasına getirmişlerdir. Bazıları da bu konuyla ilgili mutezile, tasavvuf ve şia’da ne varsa toplamaya çalışmışlardır. Bunların tamamı Müslümanların zihinlerini bulandırmak için yapılan kasıtlı projeler olsa gerektir.  

[4771] Veya: “Yücelerden inen vahyin gözler önüne serdiği (hakikat) şahit olsun!” ya da “Göründüğü zaman yıldız şahit olsun!” Bağlamla uyum halindeki tercihimiz, Mücahid’in İbn Abbas’tan naklîne dayanır (Taberî). Kur’an pasajlarının her biri bir “necm”dir. Necm “yıldız” demektir. Nasıl ki gökteki yıldızlar çöl yolcusuna yol gösterirse, kelâmın yıldızı olan Kur’an pasajları da, hayat yolcusu olan insana öyle yol gösterir. Yemin vavı için bkz: 93:1, not 1.  

Âyette geçen “hevâ”: düşmek, kaymak, inmek, çıkmak mânalarına gelebilirse de, burada inmek anlamı tercih edilmelidir. Çünkü yıldız kavramı ile, Hz. Peygambere inen melek veya Kur’ân-ı Kerim arasında güçlü bir ilgi kurulmuştur. Bu meleğin veya Kur’ân’ın, yıldız gibi parlak ve ışık verici olduğu anlatılmak istenmiştir. Zira necm’in anlamlarından biri, “Kur’ân vahyinden bir seferde inen bölüm” dür.  

Âyette geçen çîèîé (hevâ) düşmek, kaymak, inmek ve çıkmak anlamlarına gelir. Kanâ'atimize göre burada inmek anlamınadır. Çünkü yıldız ile, Hz. peygamber'e inen melek veya Kur'ân arasında güçlü bir ilgi ve uyum kurulmuştur. Peygamber'e inen meleğin veya Kur'ân'ın gökten inen yıldız gibi parlak ve ışık verici olduğu anlatılmak istenmiştir. Asıl çèé düşmek, kaymak anlamında olduğundan, èÇäæÌ ÅĞÇ çèé"Kayan yıldıza andolsun" demektir. Ancak bu kayma, ufuktan yere doğru olduğundan biz âyeti, "Aşağı kayan" şeklinde çevirmeyi uygun gördük.  

[*] Hevâ = هَوَى kelimesi hem yükselme hem de aşağı kayma anlamındadır (Müfredat). "O yıldız" anlamında en-necm = النَّجْمِ kelimesi bu âyetle beraber dört yerde geçer. İlki bu ayette geçer. İkinci olarak Tarık suresinin şu âyetleri onun "Kutup Yıldızı" olduğunu gösterir: "Gökyüzü ve Târık (her gece gelen yıldız) önemlidir. Târık nedir, nereden bileceksin? O, (karanlığı) delip geçen yıldızdır. (Tarık 86:1-3) Üçüncüsü şu âyettir: " Birçok işaretlerle ve o yıldızla yollarını bulurlar." (Nahl 16:16) Kuzey yarım kürede her gece doğan ve güçlü ışığı olan tek yıldız Kutup Yıldızıdır. Ekvatora sıfır, kutup noktasına 90 derecelik açı yapar. Bu ikisi arasındaki her yere yaptığı açı, oranın enlemi kadardır. Konum ve yön belirlemede en önemli göstergedir. Diğer yıldızlar, sürekli yer değiştirirler ama Kutup Yıldızı hep aynı noktada kalır. Dördüncüsü de (Rahman 55:6) âyetidir.  

5085 Najm is interpreted in various ways. As most commonly accepted, it means either a Star genetically, or the close cluster of seven stars known as the Pleiades in the Constellation Taurus, which the sun enters about the 21st of April every year. In mid-April, or a little later, the beautiful cluster would set just after the sun, after having gradually ascended the sky in the winter months. In late May, or a little later, it would rise just before the sun. In its western aspects, it might be considered a spring constellation. To open-air nations (including the Arabs) whose climate usually presents starry skies, this is an object of great interest, and many folklore tales gather round it. When so glorious a cluster is content to bow down in the horizon and merge its light in the greater light created by Allah (see the last three lines of C. 228), it becomes a symbol of humility in beauty and power before the Most High, Whose revelation discloses the summit of beauty, power and wisdom. Hawa in the text may mean either "goes down (or sets)" or "rises". Whichever meaning we take, it makes no difference to the symbolic interpretation given above.